Naučna konferencija 80 godina od izbijanja Drugog svetskog rata na prostoru Jugoslavije i stradanja grada Kragujevca
Naučna konferencija 80 godina od izbijanja Drugog svetskog rata
na prostoru Jugoslavije i stradanja grada Kragujevca: Novi pomaci
ili revizije istorije, Kragujevac, 25. 5. 2021.
U organizaciji Centra za naučnoistraživački rad SANU, Univer-
ziteta u Kragujevcu i Instituta za noviju istoriju Srbije, 25. maja 2021. na
Univerzitetu u Kragujevcu održana je naučna konferencija pod nazivom
80 godina od izbijanja Drugog svetskog rata na prostoru Jugoslavije i stra-
danja grada Kragujevca: Novi pomaci ili revizije istorije. Skup je najpre
trebalo da bude organizovan povodom 75. godišnjice od završetka Drugog
svetskog rata, ali je, zbog okolnosti izazvanih pandemijom kovida-19, nje-
govo održavanje bilo odloženo za narednu godinu, a sama tema konferen-
cije je bila prilagođena jubilarnoj godišnjici 2021.
Naučni skup je otvoren pozdravnim rečima akademika Miloša Đu-
rana, upravnika Centra za naučnoistraživački rad SANU, prof. dr Nena-
da Filipovića, rektora Univerziteta u Kragujevcu, mr Miljana Bjeletića,
gradskog većnika za kulturu, i dr Mileta Bjelajca, direktora Instituta za
noviju istoriju Srbije, nakon čega je usledio umetnički program.
Radni deo skupa je započet panelom „Revizionizam“. Dr Mile Bje-
lajac je predstavio tendencije revizije uzroka i toka Drugog svetskog
rata. Redovna profesorka Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogra-
du, prof. dr Dubravka Stojanović govorila je o načinima na koje je u udž-
benicima istorije u periodu od 1955. do 2014. pisano o 27. martu 1941. i
streljanju u Kragujevcu, dok je dr Bojan Dimitrijević, naučni savetnik i
zamenik direktora Instituta za savremenu istoriju, dao pregled glavnih
problemskih pitanja u Srbiji 1941. godine.
Izlaganje MA Davora Stipića, istraživača saradnika Instituta
za noviju istoriju Srbije, koje je otvorilo drugi po redu panel pod nazi-
vom „Genocid i kultura sećanja“, bilo je posvećeno predstavljanju Holoka-
usta i ratnih zločina u muzejima socijalističke Jugoslavije. Antropolog
Viktor Bejatović u svom referatu je izložio metodološku problematiku
utvrđivanja obima ratnog zločina u Kragujevcu na primeru lociranja ne-
poznatih grobnica, dok je Nenad Karamijalković, direktor Zavoda za za-
štitu spomenika kulture Kragujevac, govorio o istorijatu i ideološkim
zloupotrebama Starog vojničkog groblja u Šumaricama. Aleksandar Ma-
rušić iz Muzeja rudničko-takovskog kraja predstavio je stradanje Gornjeg
Milanovca u jesen 1941. godine. Panel je završen izlaganjem dr Nemanje
Devića, naučnog saradnika Instituta za savremenu istoriju, pod nazivom
„Revolucionarni teror u Srbiji 1941–1944. i partizanska memoaristika:
rečeno i prećutano“.
Na trećem panelu „Pod okupacijom“, dr Rade Ristanović, naučni sa-
radnik Instituta za savremenu istoriju, dao je pregled istraživanja za-
padnoevropske istoriografije o fenomenu pružanja otpora tokom Drugog
svetskog rata. Viši naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije
dr Aleksandar Stojanović je predstavio delatnost Strahinje Janjića, a na-
učni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije dr Milana Živanović
učešće ruskih emigranata u Aprilskom ratu i njegove posledice po izbeg-
ličku sredinu.
Poslednji panel „Međunarodni kontekst“ otvoren je referatom
naučnog savetnika Instituta za noviju istoriju Srbije dr Zorana Janjeto-
vića „Nacionalne manjine kao razlog za agresiju na Kraljevinu Jugoslaviju
1941.“ Devinski sporazum bio je tema saopštenja pukovnika dr Miljana
Milkića, višeg naučnog saradnika Instituta za strategijska istraži-
vanja. Panel je završen izlaganjem MA Aleksandra Rakonjca, istraživa-
ča saradnika Instituta za noviju istoriju Srbije, u kojem je predstavljen
strateški značaj jugoslovenskih rudnika metala u nemačkoj ratnoj privre-
di u periodu od 1941. do 1945. Nakon održanih saopštenja, usledila je za-
vršna diskusija.
Saradnja Centra za naučnoistraživački rad SANU, Univerziteta u
Kragujevcu i Instituta za noviju istoriju Srbije dala je zapažene rezulta-
te u organizaciji ovog skupa i ona se ne prekida njegovim završetkom. Iz-
vesno je da će u izdanju pomenutih ustanova biti objavljen zbornik radova
sa ove konferencije. Time će stručnoj javnosti biti predstavljen još je-
dan osvrt na važne procese koji su se odvijali tokom Drugog svetskog rata
na prostoru Jugoslavije.
Milana ŽIVANOVIĆ